Reële participatie gaat niet over wie mag meedoen binnen de marges die voor hen voorzien zijn, maar over wie mag meebepalen waar de marges liggen.

Een pijnpunt van het diversiteitsbeleid in de cultuursector is: het eigenaarschap van wat er wordt gerealiseerd. Initiatieven en projecten die door de cultuursector worden opgezet met de bedoeling om cultuurparticipatie 'diverser' te maken of 'meer kleur te brengen' in een overwegend wit cultuurlandschap. Soms lukt het al beter dan anders, soms liggen echt goede intenties aan de basis, vaak natuurlijk ook financiële stimulansen: werken rond diversiteit levert bijkomende subsidies op en is vaak een beoordelingscriterium in subsidiedossiers. Ook dit criterium werd ingevoerd met de beste intenties, vanuit een besef dat er iets moest veranderen.

De afgelopen jaren zijn er talrijke nieuwe culturele praktijken ontstaan, buiten de gesubsidieerde circuits, zonder werkingsmiddelen en vanuit hun eigen autonome doelstellingen. Hun erkenning blijft echter afhangen van de mate waarin zij zelf de geijkte paden en gesubsidieerde instellingen erkennen. Van de mate waarin ze passen in de agenda's en bereid zijn de trajecten uit te voeren die voor hen werden uitgestippeld door de talloze organisaties en instellingen die van diversiteit en interculturaliteit hun raison d'être maakten.

Zo wordt de winkel in stand gehouden en draait de diversiteitsindustrie gestaag verder, worden middelen binnengehaald door spelers die zichzelf het monopolie op diversiteit toe-eigenen en wachten nieuwe spelers aan de zijlijn tot ze binnengehaald of buitengehouden worden. Ondertussen blijven dezelfde mensen beslissingen nemen, blijven de professionals uit de sector studiedagen en diversiteitswerven organiseren en blijven directies, adviesraden en jury's teren op een select clubje 'alibi Ali's'.

Reële participatie gaat niet over wie mag meedoen binnen de marges die voor hen voorzien zijn, maar over wie mag meebepalen waar de marges liggen. Wanneer het culturele landschap verandert en nieuwe praktijken, dynamieken en spelers zich aftekenen, dan is het ook democratisch dat zij vertegenwoordigd zijn in de besluitvorming. En dat men daarbij gaat kijken welke nieuwe dynamieken en culturele noden binnen de samenleving aanwezig zijn. Zo niet dreigen we te vervallen cosmetische aanpassingen, vertekende representatie en het krampachtig vasthouden aan structuren en tools die misschien al lang de lading niet meer dekken.

Diversiteit zonder participatie en zonder het breder kaderen binnen een democratisch proces binnen de culturele instellingen, is een rookgordijn om daadwerkelijke verandering te maskeren. Enkel een nieuwe wind kan die verjagen.

Jamila Channouf

Educatief medewerker IC Gent

Oprichtster de Gentse Lente