Zorg en welzijn

Het bieden van de hoogst bereikbare gezondheidsstandaard is een van de fundamentele rechten van elk mens zonder onderscheid van ras, levensbeschouwing, politieke overtuiging, economische of sociale toestand. De systematische achterstand van een bepaalde groep in Europese samenlevingen is dus in strijd met dit beginsel.

Er zijn verschillen in gezondheid tussen etnische minderheden en de autochtone bevolking. Dit zowel door ziekte als door hun psychisch welzijn. Zo komen diabetes, hart- en vaatziekten (nog!) vaker voor bij mensen met een migratieachtergrond. Plus op psychisch vlak vertonen migranten vaker symptomen van depressie. Redenen: een lagere sociaaleconomische status. Onderzoek heeft aangetoond dat etnische minderheden over het algemeen een lagere sociaaleconomische status hebben dan de autochtone bevolking. Ze beschikken over een lager opleidingsniveau, minder inkomen en hebben een lagere arbeidsparticipatie. Deze factoren zijn positief gerelateerd aan de gezondheid van mensen: een opleiding en inkomen zorgen voor meer aandacht voor gezondere levensstijlen, verbeterde kennis en toegang tot de gezondheidszorg. Etnische minderheden hebben vaak een slechtere sociaaleconomische positie, maar worden ook vaker gediscrimineerd dan de autochtone bevolking. Hierbij gaat het niet slechts over discriminatie op basis van etniciteit, maar ook over discriminatie op basis van taal, nationaliteit, huidskleur en religie. Acculturatie is het proces waarbij mensen de houdingen, waarden en gewoonten overnemen van een andere cultuur met welke zij in contact komen. Hierdoor veranderen eetpatronen en leefstijlen.Dit zorgt echter vaak voor  psychologische en sociale problemen, waaronder alcohol- en drugsmisbruik en een toenemende onzekerheid door veranderende gewoonten en stress. Doordat etnische minderheden vaak in contact komen met de autochtone bevolking, zou dit dus mogelijk hun slechtere gezondheid deels kunnen verklaren. Behalve individuele verklaringen zijn er mogelijk ook institutionele verklaringen voor gezondheidsverschillen tussen etnische minderheden en de autochtone bevolking. In dit artikel zal ik drie institutionele factoren bespreken, namelijk de rol van de welvaartsstaat, immigratiewetgeving en zorgstelsels.

Onderzoek wijst echter (meestal) uit dat sociaaleconomische verschillen in gezondheid juist in Scandinavische landen betrekkelijk groot zijn. Tevens maken veel egalitaire landen vaak onderscheid tussen de ingroup en de outgroup, waarbij de ingroup wel recht heeft op sociale voorzieningen en de outgroup niet. De outgroup bestaat vaak uit immigranten, een groot deel van de etnische minderheidspopulatie.De verslechterde toegang tot sociale voorzieningen zou kunnen leiden tot gezondheidsverschillen tussen etnische groepen. Een andere institutionele factor is het migratiesysteem. Ook al wordt soms verondersteld dat immigratiewetgeving voortkomt uit het welvaartssysteem, zijn er grote verschillen. Zo hebben Zweden en Denemarken een vergelijkbaar welvaartsysteem waarin de principes van egalitarisme en universalisme worden omarmd. Echter, Denemarken heeft een van de strengste migratiewetgevingen van Europa, terwijl Zweden juist een van de meeste mildste migratiewetgevingen heeft. Deze migratiesystemen beïnvloeden de gezondheid van immigranten door hen al dan niet te laten integreren in de maatschappij: door opname in de maatschappij zijn migranten in staat hun inkomen te verhogen en hebben ze betere toegang tot de gezondheidszorg. Daarnaast zorgen striktere migratieprocedures ervoor dat migranten vaker opgesloten worden tijdens de asielprocedures en dat deze procedures (nog) langer duren. Beide ervaringen blijken de kans op verscheidene psychiatrische stoornissen te vergroten. Behalve de rol van de welvaarts- en migratiesystemen, is ongetwijfeld ook het gezondheidszorgstelsel van invloed op etnische verschillen in gezondheid.

Gezondheidszorgsystemen beïnvloeden etnische ongelijkheid in gezondheid. Een gebrek aan middelen voor vertalers, tijdsdruk van artsen, financiering van de gezondheidszorg en geografische beschikbaarheid van zorginstellingen hebben een andere invloed op de gezondheid van etnische minderheden dan die van de etnische meerderheid. Naast algemene typologieën, is een meer specifiek kenmerk van de gezondheidszorgsystemen van invloed: het gezondheidsbeleid. Dit beleid vloeit voort uit de combinatie van het gezondheidszorgstelsel van een land, de welvaartsstaat en, in het geval van immigranten, het migratiesysteem. In veel landen is het beleid gericht op het verkleinen van gezondheidsverschillen tussen sociaaleconomische groepen.

Verscheidene Europese landen erkennen het probleem en zorgen in hun beleid ervoor om de gezondheidsverschillen aan te pakken. Er is ook meer aandacht voor de verschillen in gezondheid tussen mensen met een migratieachtergrond en autochtonen. Dit geeft hoop om uiteindelijk deze levensbeïnvloedende vorm van ongelijkheid uit te roeien.